Kasteel Kronenburg
Op het nu lege weiland tussen de Vecht, de Bloklaan en de Rijksstraatweg, stond eens het grote kasteel Cronenburgh, gesticht volgens sommigen in 1122 door de Utrechtse ridder Jan van Kroonenburgh, volgens anderen in 1285 door Gijsbrecht van Amstel. Bekend is het kasteel omdat de neef van Gijsbrecht, Gerard van Velsen, na de moord op Floris V hier naar toe vluchtte. Het kasteel werd in 1837 gesloopt. In het weiland zijn nog vaag de contouren van de slotgracht zichtbaar.
Op het nu lege weiland tussen de Vecht, de Bloklaan en de Rijksstraatweg, stond eens het grote kasteel Cronenburgh, gesticht volgens sommigen in 1122 door de Utrechtse ridder Jan van Kroonenburgh, volgens anderen in 1285 door Gijsbrecht van Amstel. Bekend is het kasteel omdat de neef van Gijsbrecht, Gerard van Velsen, na de moord op Floris V hier naar toe vluchtte. Hij werd echter achtervolgd en vermoord. Slot en omgeving werden toen bij Holland ingelijfd; dit gedeelte van Loenen, het "Gerecht Cronenburgh", is tot 1819 (dus ruim vijf eeuwen) bij Holland gebleven, en daarna weer met Utrecht herenigd. In het rampjaar 1672 werd het kasteel door de Fransen verwoest. De restanten werden verbouwd tot buitenplaats. Zoals zovele buitenplaatsen raakte het huis in de 19e eeuw in verval. Het werd in 1837 gesloopt. In het weiland zijn bij droog weer nog vaag de contouren van de slotgracht zichtbaar.
Uitgebreide informatie
In de ‘Rijmkroniek’ (ca 1300) van Melis Stoke vinden we al een vermelding van kasteel Kronenburg, dat in verband wordt gebracht met de moord op Floris V in 1296. Enkele van de daders zouden op het kasteel hun toevlucht hebben gezocht. Hoogstwaarschijnlijk was het kasteel toen in bezit van de familie Van Amstel. Kasteel Kronenburg werd vervolgens belegerd en verwoest door de grafelijkheid van Holland, de meeste edellieden werden onthoofd.
Indrukwekkend kasteel
In het midden van de 14e eeuw werd Kronenburg herbouwd en verrees er een indrukwekkend kasteel. Dirk Claeszoon van den Gheyne werd in 1354 beleend met het kasteel, hij werd de stamvader van de Heren van Kronenburg. Zij hadden o.a. het zogenaamde collatierecht: ze mochten de pastoor/dominee van de kerk in Loenen benoemen. Ze bleven ook in de tijd na de Reformatie rooms-katholiek, terwijl de kerk van Loenen in 1578 in protestantse handen overging. Het kasteel had een vierkante plattegrond met een door grachten omringd binnenplein, afgesloten door muren en een woonvleugel, en een voorburcht. Verder waren er grote torens op de beide hoeken aan de Vechtzijde, tuinen en boomgaarden, en een toegangslaan in noordelijke richting naar het dorp Loenen.
Verbouwd tot buitenplaats
In het rampjaar 1672 ontkwam ook Kronenburg niet aan belegering en verwoesting door de Franse troepen. Waarschijnlijk bleef echter een belangrijk deel van het kasteel behouden. Dit resterende deel werd in 1710 verkocht aan de Leidse patriciër Adriaen Wittert van der Aa. Hij liet het kasteel verbouwen en moderniseren tot een mooi buitenhuis, met een fraai aangelegde tuin eromheen.
In 1754 ging Kronenburg over in protestantse handen, toen het werd verkocht aan de Amsterdamse bankier IJsbrand Kieft Balde, die in Loenen al enkele buitenhuizen bezat. Hij zorgde ervoor dat het Hollandse en het Stichtse Loenen weer in één hand kwamen.
In 1837 onderging Kronenburg het lot van zovele buitenhuizen: het werd door de toenmalige eigenaar gesloopt. In het resterende weiland zijn alleen nog de archeologische restanten zichtbaar van fundamenten en slotgrachten. In de jaren ’30 van de vorige eeuw bestonden er plannen om het weiland te gaan bebouwen, gelukkig zijn deze plannen niet uitgevoerd. Het geniet nu als archeologisch rijksmonument bescherming en er mag niet op gebouwd worden.
Literatuur:
- Boerstra en C.J. de Kruijter, ‘De ondergang van het huis Kronenburg’, Vechtkroniek 6, mei 1997, p. 7 e.v.
- S.C. Erkelens-Buttinger, ‘De heren van Kronenburg en hun invloed op de geschiedenis van Loenen’, Vechtkroniek 5, december 1996, p. 20 e.v.
- ‘Kastelen en ridderhofsteden in Utrecht’, red. B. Olde Meierink e.a., Stichting Utrechtse Kastelen 1995, pag. 269 e.v.
- J. de Kruijter en H.B.J. Pieron, ‘Heren en vrouwen van Kronenburg’, een serie van drie artikelen in Vechtkroniek 18, mei 2003, p. 20 e.v.; Vechtkroniek 19, november 2003, p. 9 e.v.; Vechtkroniek 20, mei 2004, p. 19 e.v.
- W. Voskuilen, ‘Van Rouw en redeloze ijdelheid’, ‘Vechtkroniek 3, december 1995, p. 16 e.v., over de rouwborden in de hervormde kerk in Loenen van de families Van Lynden en Moens van de heerlijkheid Kronenburg.
